Οδοντοστοιχία του John Coltrane

Συζητάμε χτες βράδυ, αργάμισυ η ώρα, με δυό κολλητάρια μου, περί τέχνης. Έτσι είμαστε εμείς, με τα κολλητάρια μου, όλο τέτοια θέματα ανοίγουμε, ψαγμένα. Αυτό το λέω, διότι ίσως κάποιος κακοήθης να σκέπτεται ότι συνήθως αναλώνομαι σε παπαριές, ποδόσφαιρα, γκόμενες, χρηματιστήρια και τέτοια.

Από ποδόσφαιρο, πρέπει να ξέρω όσο κανείς άλλος στα blogs, ίσως και διεθνώς. Όταν λέμε ξέρω, ξέρω τα πάντα. Απλώς, δεν υπάρχει συζητητής του επιπέδου μου, οπότε βαριέμαι. Πλην Αντώνη Πανούτσου δηλαδή, κανείς άλλος δεν είναι σε θέση να μιλήσει μαζί μου για μπάλα. Για γκόμενες, ομοίως δεν μιλάω. Πλην Πανούτσου και Usound, κανείς άλλος δεν είναι σε θέση να μιλήσει μαζί μου για γκόμενες. Αλλά ούτε και για χρηματιστήρια μιλάω. -Με ποιόν να μιλήσω ρε πιτσιρικάδες ? -Όταν έχω βρει ΠΡΩΤΟΣ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ, τον πάτο της αγοράς, πέντε ολόκληρους μήνες πριν αρχίσουν ΤΩΡΑ κάποιοι να ψιθυρίζουν για πάτους, τί να πούμε τί, τί να τραγουδήσουμε ? Οπότε, αναγκαστικά δεν απομένουν και πολλά θέματα για συζήτηση.

-Μα τι έλεγα πριν ? Α, ναι, περί τέχνης. Μιλάμε λοιπόν περί τέχνης. Και βέβαια, όπως συμβαίνει σε τέτοιες κουβέντες, σκοντάφτουμε πάνω στην υποκειμενικότητα του οικείου κριτηρίου. -Είναι ο ουρητήρας του Ντισάν γλυπτό ? Η μία λέει ναι, είναι. Ο άλλος αναρωτιέται «και αφού είναι γλυπτό, πώς γίνεται και πήγε στην έκθεση ο Κινέζος (όχι ο Nowhere ρε, ένας άλλος) και κατούρησε μέσα ?».

Εγώ πάλι, υιοθετώ την ενδιάμεση–και κάπως αισιόδοξη- άποψη, ότι δηλαδή, αφ’ ενός μεν μια λεκάνη θα μπορούσε –υπό ορισμένες προϋποθέσεις- να θεωρηθεί γλυπτό, αφ’ ετέρου, πάλι καλά να λες, που δεν τον είχε πιάσει και κάνα κόψιμο τον Κινέζο. Ή, αν θες (ακόμη πιο σύνθετη σκέψη) : -Πάλι καλά που δεν μήνυσε ο Κινέζος το μουσείο, για την έλλειψη χαρτιού τουαλέτας.

Ο Μπέρνστάϊν έλεγε ότι ο Ορνέτ Κόλμαν ήταν ό,τι καλύτερο είχε συμβεί ποτέ στην τζαζ. Εγώ λέω ότι ο Μπέρνστάϊν έλεγε απλώς μαλακίες. Ο Μπάροουζ, όταν πια τα έχασε για τα καλά, έστηνε τενεκέδες με λαδομπογιά μπροστά από καμβάδες, τους πυροβολούσε από πίσω με το δίκαννο και εμφάνιζε τους τυχαία πιτσιλισμένους με χρώμα «πίνακες», ως έργα ιδιαίτερης τέχνης. Ο Γουώρχολ, άλλος. Καλά ας μη μιλήσω για τ’ απορρυπαντικά. Να μου πεί κάποιος, τί είδους τέχνη παρήγαγε αυτή η υστέρω. Για δες όμως, πόσο πουλιούνται τα «έργα» του.

Ακούς τον Coltrane στις ηχογραφήσεις του πριν το ’65, βάζεις ας πούμε το “Blue Train” και πέφτεις ξερός. Ο τύπος είναι διάνοια και καταλαβαίνεις και τί θέλει να πεί.

“Blue Train”. 1957. Ο Trane σε ρόλο Ηρακλή, γαμώντας και δέρνοντας.


Μετά, πας στους λίγους δίσκους μετά το “Love Supreme”. Βάζεις το “Meditations” και το βγάζεις στη στιγμή. Δεν ακούγεται αυτό το πράγμα. Ο τύπος, ο ίδιος τύπος, εξακολουθεί να είναι διάνοια, μπορεί και περισσότερο διάνοια από πριν, αλλά πλέον την έχει δει χοντρά αβανγκάρντ, έχει μπλέξει άσχημα με κάτι Σαν Ράδες, κάτι Κόλμαν και λοιπούς και δεν καταλαβαίνεις πιά πού το πάει το βιολί. Έχει χαθεί το παιδί. Τον έχει βαρέσει η τέχνη κατακούτελα.

Ας πούμε τώρα ότι την έχεις πατήσει άσχημα κι έχεις αγοράσει το “Meditations”. Έχεις τρείς επιλογές : 1) Το παίρνεις απόφαση ότι δεν θα ξανακούσεις στη ζωή σου αυτόν τον δίσκο και τον καταχωνιάζεις για πάντα, προσέχοντας τουλάχιστον να μην φορτωθείς και το “Ascension”, που είναι ακόμη χειρότερο. 2) Eπιμένεις. Βάζεις το δίσκο να παίξει ξανά και ξανά, μέχρι να βρείς τί διάβολο είναι αυτό που ακούν οι άλλοι, εκστασιασμένοι, ως αριστούργημα. Εάν είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, στην πέμπτη προσπάθεια θα ομολογήσεις ότι δεν είσαι ικανός ν’ αντιληφθείς αυτού του είδους την τέχνη 3) Προκειμένου να μην υστερείς έναντι των υπολοίπων ψαγμένων, πείθεις σταδιακά τον εαυτό σου ότι πρέπει κι εσύ να εκστασιασθείς από το αριστούργημα, οπότε στο τέλος αυθυποβάλλεσαι. Θέλω να ρωτήσω όμως, όλους αυτούς που ισχυρίζονται ότι οι ατονάλ καταιγισμοί φθόγγων και αρμονικών είναι τέχνη, πόσους τέτοιους δίσκους έχουν στο σπίτι τους και –εάν έχουν- κάθε πότε τους ακούνε. Κι αν μου πεί κάνας μαλάκας ότι τη βρίσκει κανονικά με το Creation, πρώτα θα τον καρπαζώσω και μετά θα τον στείλω στον ψυχίατρο.




Το Creation, κλασσικό τεστ υποψηφίου καρπαζοεισπράχτορα.

Όλα είναι στο μυαλό μας. Ο Miles Davis, όσο έπαιζε με τον Τrane πίστευε ότι η μοναδική ικανότητα του τελευταίου να παίζει στο σαξόφωνο δύο νότες ταυτόχρονα, οφειλόταν στη μεγάλη απόσταση που είχαν μεταξύ τους τα δύο μπροστινά δόντια του αράπη. Σε κάποια δόση, ο Coltrane λέει «πρέπει να πάω στον οδοντίατρο, να φτιάξω τα μπροστινά μου». Κέρωσε ο Miles, σου λέει «πάει, έναν γαμάτο σαξοφωνίστα βρήκαμε, τον χάνουμε κι αυτόν». Ήταν βέβαιος ότι η όποια επέμβαση στη στοματική κοιλότητα του Trane, θα εξαφάνιζε το μοναδικό ηχόχρωμα. Γυρίζει ο Τrane από τον οδοντίατρο, ανεβαίνουν στη σκηνή, κομμένα τα γόνατα του Miles, τί θ’ ακούσει. Ξεκινάει το σόλο του ο Coltrane -με άψογη οδοντοστοιχία πλέον- και οι νότες ξεχύνονται τόσο διαυγείς και δυνατές, όσο και πριν. Νεράκι. Η καρδιά του Miles επέστρεψε στη θέση της.

Ούτε τα δόντια ούτε οι σχισμές ούτε τα σφραγίσματα ούτε τίποτε. Και τη μασέλα να του ξερίζωνες του Coltrane, πάλι Coltrane θ’ ακουγόταν. Αλλά το τί θα παίξει εκάστοτε, σε κάθε δημιουργική περίοδο, είναι άλλο ζήτημα. Είναι όπως θα τη δει κάθε φορά ο καλλιτέχνης. Ας πούμε, παραδέχεσαι ότι η Κονιόρδου είναι μορφή. Όταν όμως τη βλέπεις στημένη, απ' αυτόν περίεργο τον Βασίλιεφ, στην Επίδαυρο, δίπλα στα παιδιά της Μήδειας που φοράνε μάσκες Σπάϊντερμαν, σ’ ένα γκοτζαμάνικο τρίκυκλο και σε μια ορχήστρα με μπουζούκια και κλαρίνα, τότε ζορίζεσαι. Ενδεχομένως εξαιτίας της απόκλισης μεταξύ του στερεοτύπου που έχεις εσύ στο μυαλό σου περί Επιδαύρου και της αντίστοιχης οπτικής του σκηνοθέτη.

Γίνομαι κατανοητός ? -Η Κονιόρδου είναι εγνωσμένης αξίας, δίνει ρεσιτάλ, όπως πάντα. Αλλά ο χώρος, το σενάριο, η σκηνοθεσία, τη χαντακώνουν. Βέβαια, είναι σαφές ότι η Κονιόρδου το γουστάρει αυτό που παίζει, ειδάλλως δεν θα το έπαιζε. Εδώ είναι τo θέμα : Για να είναι πετυχημένο ένα καλλιτεχνικό έργο, ή θα πρέπει να μπει ο δημιουργός στο μυαλό σου –να καταλάβει τι θέλεις να πάρεις- ή θα πρέπει να μπεις εσύ στο δικό του –να καταλάβεις τί δίνει αυτός. O Coltrane, ακόμη και στις φρη τζαζ τρέλλες του (ή μάλλον ειδικά σ’ αυτές), από τεχνικής άποψης είναι αξεπέραστος. Αυτός τα δίνει όλα, αλλά εγώ δεν παίρνω κάτι. Παίξε καλύτερα το “My favorite things” Γιαννάκη, κι άσε τις τρέλλες. Πιάσε ένα τέμπο αδελφέ, βρες μια κλίμακα και καρφώσου πάνω, που να πάρει ο διάολος. Μη μου ξεγλιστράς συνεχώς σαν το χέλι, δεν σε πιάνω. Σε χάνω, λέμε.