Χορδές και ξύλα

Η κούκλα gold-top του ’57

Μερικοί πιστεύουν ότι τις ηλεκτρικές κιθάρες τις λένε έτσι, επειδή τις βάζουμε στην πρίζα για να δουλέψουν. Κάνα-δυό μάλιστα, το επιχείρησαν κιόλας, για να δουν τί θα συμβεί. Απανθρακώθηκαν. Κι οι κιθάρες το ίδιο. Κρίμα τα όργανα.

Όπως στην περίπτωση του Watergate, που υπήρχε ανταγωνισμός και κατασκοπία μεταξύ των τύπων με τις ρεπούμπλικες και των αλλωνών, των -και καλά- δημοκρατικών, έτσι και στη βιομηχανία μουσικών οργάνων εμαίνετο διαρκής πόλεμος, ποιός θα πάρει κεφάλι στην αγορά. Αυτά όλα ξεκίνησαν το ’50, τότε που τo μικρό καλιφορνέζικο εργαστηριάκι του Leo Fender κατασκεύασε την πρώτη ηλεκτρική κιθάρα «συμπαγούς σωματος», την Fender Esquire, μετέπειτα Telecaster. Μια απλοϊκή κατασκευή ήταν, στην ουσία –για να μη σου πώ μια τάβλα με χορδές- αλλά έμελλε ν’ αλλάξει τη ροή του μουσικού κινήματος, παγκοσμίως. Διότι, εάν δεν είχε φτιαχτεί αυτό το άκομψο οργανάκι, δεν θα είχε γεννηθεί ποτέ το rock n’ roll. Σίγουρα πράματα. Από κει ξεκίνησαν όλα. Στην αρχή, μόνο κάποιοι μπαστουνόβλαχοι της country χρησιμοποιούσαν την Telecaster, αλλά με τον καιρό, δώστου και πλάκωνε νέα πελατεία. Πήρε διαστάσεις το θέμα, το μάθανε οι υπόλοιποι κατασκευαστές, σου λέει «-εμείς γιατί μαλακιζόμεθα ρε παιδιά ;» κι έτσι βάλθηκαν να φτιάξουν ανταγωνιστικά προϊόντα.

Τότε ήταν που στο Κalamazoo του Μίτσιγκαν, στο στρατηγείο της Gibson, σήμανε συναγερμός. Η Gibson δεν ήταν καμμιά χτεσινή στο χώρο, όπως ο Fender. Κουβαλούσε μεγάλη παράδοση από πίσω, ήταν λαμπρό όνομα. Δεν μπορούσε βέβαια να αγνοήσει τις εξελίξεις. Σκέφτηκαν ότι έπρεπε να μπούν κι αυτοί στο κόλπο. Το ’51 λοιπόν, προσέγγισαν έναν πολύ ψαγμένο κιθαρίστα, τον πιο διάσημο τότε της Αμερικής, ονόματι Les Paul, που μαζί με την τραγουδίστρια Mary Ford γέμιζαν τα charts της εποχής με επιτυχίες. Κάτι σαν τον Χιώτη με τη Λίντα σε αμερικανοβλαχαδερή έκδοση. Του λένε, «-άκου Les, στρώσε κάτω τον κώλο σου, να δεις τι μπορείς να σχεδιάσεις, μη μείνουμε εκτός νυμφώνος». Κάθεται κάτω κι ο Les, τρώει και μια επιφοίτηση κατακούτελα και να ‘σου με τα σχέδια μιας κιθάρας, που συγκρινόμενη ποιοτικά-κατασκευαστικά με το δημιούργημα του Fender, ήταν η μέρα με τη νύχτα, δηλαδή πολύ ανώτερη. Άσε κιόλας που θύμιζε κιθάρα, σε αντίθεση με την τάβλα του φούρναρη, που είχε σκαρώσει προηγουμένως ο Fender. Αυτό ήταν, την σπρώχνουν αμέσως την παραγωγή την κιθάρα του Les Paul, αφού βέβαια βάφτισαν το μοντέλο με τ’ όνομά του και την κυκλοφορούν, 210 δολλάρια στη λιανική. Το 1952 αυτά. Κι επειδή το καπάκι της ήταν βαμμένο χρυσό, επίτηδες, για γκλαμουριά, γι αυτό και την ονόμασαν «gold-top». Εννοείται ότι την προωθούσε και ο εμπνευστής της, χρησιμοποιώντας την στις εμφανίσεις του. Κι έτσι ξεκινάει η ιστορία του πιό διάσημου οργάνου στην ιστορία της σύγχρονης μουσικής.

Ή μήπως δεν είναι το πιο διάσημο ; Σωστά, είναι το δεύτερο πιο διάσημο, διότι το πρώτο πιο διάσημο είναι η Stratocaster. Ε, καλά, αυτήν πιά την ξέρει μέχρι κι η Λούκραινα, που λέει ο λόγος. Εντάξει, ίσως και να μην την ξέρει, αλλά την ξέρουν όλοι οι υπόλοιποι. Μόλις πήρε μυρωδιά ο Fender, στα μέσα του ’53, ότι οι Γκιμπσοναίοι, με την Les Paul, του κλέβουν το ψωμί που αυτός είχε ζυμώσει και φουρνίσει (με την τάβλα, την Telecaster), τα παίρνει στο κεφάλι και σκέφτεται «-έτσι μου είστε, κλεφταράδες ; τώρα θα δείτε!». Και κάθεται από την αρχή να σκαρώσει μια νέα κιθάρα, που να ενσωματώνει καινοτομίες που οι άλλοι δεν είχαν διανοηθεί. Και γεννιέται η Stratocaster, αυτό το διαχρονικό καμπυλόγραμμο σχήμα, που φέρνεις συνειρμικά στο νού, όταν αναφέρεσαι στη ροκ. Αυτό το όργανο, λες και είχε πέσει από άλλο πλανήτη κι εκτός από τη φουτουριστική εμφάνιση, είχε (έχει) κι έναν μοναδικό ήχο. Μοναδικό, μέχρι σημείου αστάθειας : Κάθε κομμάτι έχει και μία ιδιαίτερη χροιά, για κάποιον άγνωστο λόγο.

«Μία σου και μία μου». Σχέδια της πατέντας του Fender.

Κι έτσι, τους ξαναπήρε τα σώβρακα ο Fender. Για να μην τα πολυλογούμε, εδώ και πενήντα χρόνια, σχεδόν ο,τιδήποτε ηλεκτρο-κιθαροειδές βγαίνει στην παραγωγή, βασίζεται στην αρχική ιδέα της Stratocaster. Στην πραγματικότητα, η Strat όρισε τo όργανο και γι αυτό είναι και θα είναι πάντοτε η πρώτη. Δεύτερη, λίγο πιο πίσω, η Les Paul, τότε, τώρα και για πάντα. Και τρίτη δεν υπάρχει. Και να υπάρχει, κανείς δε νοιάζεται.

Όμως, τα καλά πράγματα, δεν διαρκούν για πάντα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο Leo Fender πούλησε την επιχείρησή του στην γνωστή CBS και το έριξε στο γιώτινγκ. Αυτοί οι λεμέδες της CBS, επειδή δεν ήταν οργανοποιοί αλλά σκέτοι έμποροι, τα γάμησαν όλα. Την ποιότητα γάμησαν, δηλαδή, χάριν της μαζικώτερης παραγωγής. Φυσικά, οι μουσικοί δεν είναι τίποτε χαϊβάνια, για να μην καταλάβουν αμέσως τη διαφορά. Έτσι, οι Stratocaster, ιστορικά, διακρίνονται σε «προ CBS» και «μετά CBS» μοντέλα. Εάν είσαι τυχερός και κατέχεις κανένα από τα πρώτα (χλωμό το βλέπω), πάει καλώς. Τα δεύτερα είναι συνήθως για κλάματα. Γι αυτό και οι πωλήσεις της Fender, στην δεκαετία του ’80 πήραν την κάτω βόλτα. Σιωπηρά συμφωνημένο μποϋκοτάζ, η απάντηση των καταναλωτών στην κοροϊδία. Αλλά και στη Gibson, δεν τα πήγαιναν καλύτερα. Το ’79, ας πούμε, είχαν πωλήσεις 36 μύρια δολλάρια, ενώ μέχρι το ’82 είχαν πέσει μόλις στα 19. Μαύρα χάλια. Ευτυχώς που δεν ήταν εισηγμένες, γιατί θα τις είχαν πετάξει όξω από το ταμπλώ.

Εντάξει, δεν ήταν μόνο η πτώση της ποιότητας, ήταν και η οικονομική κρίση (τελικά, αδελφέ μου, όλο κρίση έχουν αυτοί οι Αμερικάνοι, αηδία σκέτη), ήταν και οι Γιαπωνέζοι που πήραν δίκαια μερίδιο στην αγορά, ήταν και η στροφή στην γελοία ποπ της δεκαετίας του ’80 (-μα καλά, υπάρχουν στ’ αλήθεια άνθρωποι που άκουγαν τις αδελφάρες Modern Talking και Boy George ?), όλα έπαιξαν το ρόλο τους. Μετά, άρχισε να συνέρχεται ο κόσμος, να ξαναγυρίζει στα παλιά. Να παίρνει κεφάλι ο ηλεκτρικός έναντι του ηλεκτρονικού ήχου. Και παράλληλα, δημιουργήθηκε μεγάλο ενδιαφέρον, για τα παλιά όργανα, εκείνα που κατασκευάζονταν πριν το ’80 και ιδίως πριν το ’70. Ο Fender ανέλαβε και πάλι την παλιά του επιχείρηση, με σκοπό την ανόρθωση του διαλυμένου κύρους της. Στην Gibson, κατάλαβαν ότι η στροφή στα παραδοσιακά της μοντέλα, με αυθεντικές προδιαγραφές και ποιότητα, ήταν μονόδρομος, εάν ήθελαν να σώσουν το μαγαζί. Και το έσωσαν, αμφότεροι.

Είπαμε δυό κουβέντες για τα όργανα. Βέβαια. τα όργανα φτιάχνονται για τους μουσικούς, αλλά γι αυτούς δε γίνεται να πούμε πολλά πράγματα, εδώ χάμω . Δεν θα προκάμουμε. Και το κυριώτερο, θ’ αρχίσουμε τα «αυτός είναι ο καλύτερος - όχι αυτός είναι ο καλύτερος», που τα βαριέμαι αφόρητα. Θα πλακώσει μετά κι ο Bluesman, να μας τα ζαλίσει πάλι με τον Clapton. Σιγά τα ωά. Μόνον έξι νοματαίους θα κατονομάσω, που τους θεωρώ ταυτισμένους με τα όργανα, τρείς και τρείς, ένθεν και ένθεν. Κι ο Clapton δεν είναι μέσα σ’ αυτούς. Όξω ρε ! Επειδή έτσι γουστάρω. Εγώ βαστάω και το μαχαίρι και το καρπούζι, αλλά και το πεπόνι. Λοιπόν, έχουμε και λέμε :

Οι τρείς LesPauleros : ‘Ενας, ο Jimmy Page, χωρίς επεξήγηση. Δύο, ο Gary Moore, επειδή έχει τον καλύτερο rock-blues ήχο που βγήκε ποτέ από κιθάρα, αλλά και εκπληκτική τεχνική. Κι τρία, ο αληταράς ο Slash, όχι τιποτ’ άλλο, αλλά επειδή αναζωπύρωσε το εμπορικό ενδιαφέρον για τις Les Paul κι έτσι έσωσε ολόκληρη τη Gibson. Κάτι σαν παπαγάλος της Gibson, δηλαδή. Τώρα, εάν με ρωτήσεις κατ’ ιδίαν, θα σου πω άλλα πράγματα. Όπως ας πούμε ότι δεν υπάρχει άνθρωπος στον πλανήτη που να χειρίστηκε καλύτερα μια Les Paul από τον Al di Meola. "-Ποιός μωρέ, αυτός ο γυαλάκιας, ο φλώρος?", ρωτάει πάλι ο γνωστός, μην πω τι. Ναι, αυτός. Καλά, μαλάκα. Κάτσε ΑΚΟΥ προσεκτικά το Egyptian Danza, σε ζωντανή ηχογράφηση και αν μου βρεις να έχει χάσει έστω και ΜΙΑ νότα ο άνθρωπος, εγώ δεν ξαναγράφω στα blogs. Ή μάλλον, χάνει μία (αριθμός 1) νότα, ακριβώς στο 4:59, αλλά σιγά να μην την έπιανες.

"Egyptian Danza" : Λυσσασμένος Αl

Οι μεγάλοι Στρατοκάστορες είναι αναρίθμητοι, κακά τα ψέμματα. Όμως εγώ –κι εφόσον το λέω εγώ, έτσι θα είναι- υπογράφω πώς οι κορυφές ήταν : Νούμερο ένα, ποιός άλλος ο Xέντριξ. Ο Jeff Beck είναι ο δεύτερος. Αυτός δεν παίζει, μιλάει. -Πώς λέμε «ομιλών παπαγάλος» ; -Ομιλούσα κιθάρα. Kαι τρίτος ο Eddie, που ‘ρθε πιο μετά, το ’78, με το πρώτο άλμπουμ των Van Halen. Έπιασε τη Stratocaster και τη σκυλογάμησε, της πέταξε τα μάτια όξω, την διακόρευσε αλύπητα, την έδεσε με μονωτικές ταινίες, της έκανε ανείπωτα πράγματα. Ξεπέρασε τα όρια.

Εruption «–Tί κάνει τούτος δω, ωρέ ;»

Βιβλιογραφία : «50 Υears of Gibson Les Paul» (Backbeat-2002), «Fender Stratocaster», (Carlton, 1995), «Blue Book of Electric Guitars» (Blue Book Publ.-2003).