To μπαρμπούτι(alea jacta est)

Ετυμολογία: προέρχεται από την τούρκικη λέξη barbut,που στην εύηχη γλώσσα της γείτονος σημαίνει τυχερό παιγνίδι με ζάρια.

Ιστορική αναδρομή: και βέβαια ξεκινάμε με αρχαία Ελλάδα. Ο Δίας και τα αδέρφια του Άδης και Ποσειδώνας, αφού θριάμβευσαν επί των Τιτάνων μοίρασαν τα βασίλειά τους-κάτω κόσμος, υγρός κόσμος, γη +ουρανός) κατ άλλους με κλήρο ή σύμφωνα με ορισμένες πηγές το ριξαν στο μπαρμπουτάκι.
Πάντως ως εφευρέτης των ζαριών αναφέρεται ο Παλαμήδης( γιος του Ναύπλιου, εξ ου και…).Βασικά επρόκειτο πέρι Κύρου Γρανάζη της αρχαιότητας. Εφηύρε κάποια γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, τα μέτρα και τα σταθμά, ενώ διαίρεσε το έτος σε ώρες και μέρες.
Τα ζάρια τα ανακάλυψε κατά την πολιορκία της Τροίας για να περνάνε ευχάριστα την ώρα τους οι Αχαιοί. Βέβαια αυτό αμφισβητείται μια που σύμφωνα με τον Πλάτωνα ο Παλαμήδης έζησε αμέσως μετά τον άλλο μεγάλο εφευρέτη τον Δαίδαλο. Οι «κύβοι» φαίνεται πως έκανα θραύση ως παιγνίδι. Ο Παλαμήδης προσέφερε την εφεύρεσή του στο ναό της θεάς Τύχης. Ο Αχιλλέας και ο Αίαντας απεικονίζονται σε αγγείο «κυβοπαικτούντες» και μάλιστα αναφέρονται και τα κέρδη των παικτών.
Στην αρχαία Αθήνα το παίγνιο ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο. Υπήρχαν μάλιστα και τα «Κυβεία» ή «Σκιραφεία»(καζίνο/λέσχες της αρχαιότητας σαν να λέμε), δημόσια κέντρα( άλλο ένα χτύπημα στον νεοφιλελευθερισμό) που πήραν το όνομά τους από τον ναό της Σκιράδος Αθηνάς. Πάντως έπαιζαν ζάρια και σε συμπόσια, ενώ φαίνεται πως εκτός από δύο έριχναν και τρία ζάρια σε κάθε ρίψη.
Αεί γαρ ευ πίπτουσι οι του Διός κύβοι, αναφέρει ο Σοφοκλής. Κοινώς ο Ζευς ή έκλεβε ή ήταν μεγάλο φάρδος.
Τα ζάρια ως παιγνίδι ήταν γνωστά και στην Αίγυπτο και στην Ινδία. Δεν θα ασχοληθούμε όμως καθότι πας μη Έλλην βάρβαρος κλπ κλπ…

Λεξικό:
-σκίραφος = ποτήρι όπου τοποθετούνται τα ζάρια για να ανακατευτούν.
-κυβεία (η):παίξιμο των κύβων, ζάρια.
-διάσειστον = ποτήρι με πλατειά βάση. Σ΄ αυτό σείονταν οι κύβοι, που έπρεπε ν΄ ακούγονται για αποφυγή δόλου.
-μπαλαμούτι= η απάτη, η κλεψιά
-τσιμπάω ζάρι=ρίχνω τα ζάρια χωρίς να τα κουνάω

Άσχετο:
Ο Ray Barbuti- αμερικάνος αθλητής-κέρδισε δύο χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακούς του 1928 στα 400μέτρα και στην σκυταλοδρομία 4x400.
“Mπαρμπούτη” είναι και ελληνικό επίθετο…

Κανόνες: οι παίχτες είναι δύο ή και περισσότεροι. Νικούν οι εξάρες, οι πεντάρες, το έξι-πέντε και οι τριάρες. Χάνουν οι άσσοι, οι δυάρες(ή διπλές),τα ντόρτια και το ασσόδυο. Ο ρίπτων παίζει μέχρι να φέρει μία εκ των παραπάνω ζαριών. Εάν νικήσει καθορίζεται νέο στοίχημα, ενώ αν χάσει τα ζάρι παίρνει ο επόμενος παίκτης.
Τρόπος πονταρίσματος: ο έχων τα ζάρια καθορίζει(«βγαίνει»)με το ανώτερο ποντάρισμα που αυτός επιτρέπει πχ 100. Ο αντίπαλος/οι μπορούν να ποντάρουν όσο θέλουν, από 1 έως 100.Επίσης μπορούν να παίξουν «ότι κάτσει» πχ 60 και θα κερδίσουν/ χάσουν 60 ή να παίξουν σπαστά, δηλαδή 60 αλλά 20 μπρος 40 πίσω. Σε αυτήν την περίπτωση κερδίζουν/χάνουν από απλές ζαριές(έξι πέντε, ασσόδυο) μόνο τα μπρος, δηλαδή τα 20,ενώ κερδίζουν/χάνουν και τα μπρος και τα πίσω(20+40=60)σε διπλές ζαριές(πχ εξάρες, άσσοι κλπ).
Βασικός κανόνας στο μπαρμπούτι είναι ότι μπορεί κανείς να αποχωρήσει όποτε θέλει, χωρίς να υπάρχει η ηθική μομφή του «καραμπίνα».

Προσοχή: το μπαρμπούτι δεν έχει καμία σχέση με το craps.To τελευταίο είναι παιγνίδι με ζάρια που παίζεται στα casinos και ουδεμία σχέση έχει με το τίμιο μπαρμπουτάκι.

Διάσημοι παίχτες: Σωτηρία Μπέλλου, Τάκης Μπίνης, όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά, Σταύρος Νιάρχος. Ο Ωνάσης εδιηγείτο: "Το πολυτιμότερο εργαλείο του Σταύρου είναι το μυαλό του... Αυτός ο παλιοχαρακτήρας που βλέπετε, μπορεί με μια βάρκα να βυθίσει αεροπλανοφόρο! Κάποτε στο Λονδίνο, που έβρεχε με το τουλούμι, έπαιζαν ζάρια στο σπίτι του Λιβανού και ο Νιάρχος ξετίναξε δύο Έλληνες εφοπλιστές. Όταν φεύγανε, διστάζανε να πάνε στα αυτοκίνητα τους, γιατί έβρεχε ραγδαία, οπότε ο σπιτονοικοκύρης τους είπε γελώντας: Ο Σταύρος είναι σε θέση να σας περάσει μέσα στη βροχή, χωρίς ομπρέλα, και να μη σας αγγίξει σταγόνα... Κι όταν φύγανε, ρώτησε το γαμπρό του αν είχε «τσιμπήσει» τα ζάρια κι ο Νιάρχος του απάντησε: Μα τι λες καπετάν Σταύρο, μπορείς να κερδίσεις στο μπαρμπούτι χωρίς μπαλαμούτι;"

Κίτρινος τύπος: εβδομαδιαία εφημερίδα κατήγγειλε δύο βουλευτές(τότε) και δύο γυναίκες υπουργούς ότι την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 2008 πέρασαν το βράδυ τους με επιχειρηματίες κυβοπαίζοντας, με πονταρίσματα της τάξεως των 10000-1εκ. ευρώ. Φυσικά δεν πιστεύουμε τίποτα εκ του ρεπορτάζ καθότι οι αναφερόμενοι/ές έχουν μακρόχρονη προσφορά στην πατρίδα και είναι αμέμπτου ηθικής. Παραθέτουμε δε το δημοσίευμα για να καταδειχθεί η κατάντια της ελληνικής δημοσιογραφίας…
http://www.alpha1.gr/older_versions_A1/A1-2008/January/05-01-08/frontpage_articles/f1.html

Ελληνικός κινηματογράφος: στο Λατέρνα φτώχεια και φιλότιμο(Φίνος Φιλμς, 1955, σενάριο σκηνοθεσία Αλέκος Σακελλάριος) ο Παυλάρας (Β. Αυλωνίτης) είναι βαριά άρρωστος. Ο κολλητός του Πετράκης (Μ.Φωτόπουλος) στην ανάγκη να βρει χρήματα θα πουλήσει την λατέρνα(με την μεγάλη ατάκα: «Κόρη του Παυλάρα είναι, ανηψιά μου δηλαδή!» . Πριν όμως υπάρχει μια σκηνή γεμάτη ελληνικό φιλότιμο…Ο Πετράκης επισκέπτεται λέσχη(;) όπου παίζουν μπαρμπούτι κάτι φίλοι. Ένας εξ αυτών έχει κλέψει λίγο πριν την είσοδο του «Πέτρακα» ένα χαρτονόμισμα, από την κουβέρτα που είναι στρωμένο το παιχνίδι που κανονικά θα το είχε χάσει. Ο Θόδωρος (Νίκος Φέρμας) ζητάει από τον Πετράκη να μάθει τα νέα. Αυτός τους εξηγεί ότι τα πράγματα είναι πολύ άσχημα και δεν υπάρχει σάλιο. Ο Θόδωρος κοιτάει τους παίχτες και διατάζει: Μάγκες ξηλωθείτε! Ο Πέτρακας κάνει να αρνηθεί την προσφορά. Ο Θόδωρος απαντά: «Ο Παυλάρας είναι ασφαλισμένος στο ταμείο το δικό μας!»
Όλοι κάνουν ρεφενέ μαζί και ο παγαπόντης που αφήνει πάνω στην κουβέρτας το κλεμμένο χαρτονόμισμα, για να εισπράξει το χαμόγελο των προ ολίγο κατήγορών του…

Ρεμπέτικα και άλλα


Χθες το βράδυ στο μπαρμπούτι
άντε μου τη σκάσαν μπαλαμούτι
όλο μπαρμπουτήδες φίλοι
άιντε, στ Αργυρού το μπιτρίνι.

παίζαμε γεμάτο ζάρι
και δεν έπαιρνα χαμπάρι
και μ αφήσανε στον άσο
άιντε κι είμαι αδέλφι μου να σκάσω.

Χάνω μ άσοι τρεις διακόσιες
άιντε και με ντόρτια άλλες τρακοσιες
το ζακέτα βάζω χάμω
άιντε φέρνω δυάρες και το χάνω.

Φέρνω βόλτα και φουμάρω
άιντε ξαναπαίζω και ρεφάρω
τώρα, αδέλφι, ντερβισάκι
άιντε μπαγλαμά και χασισάκι.
ΑΓΝΩΣΤΟΥ

Ρίχνω ζάρια, φέρων άσσοα

άντε με μπλοκάρανε οι μπάτσοι

άιντε ρίχνω ζάρια φέρνω έξαρες

άιντε μας τα φάγανε οι αλανιάρες

Ρίχνω ζάρια φέρνω ντόρτια
άιντε μπρος της γκόμενας την πόρτα
άιντε ρίχνω ζάρια φέρνω εξάρες
άιντε μας τα φάγανε οι αλανιάρες.

Κάθε μέρα στο μπαρμπούτι
μου τη φέρνουν μπαλαμούτι
άντε στο μπαρμπούτι,στο μπαρμπούτι
μου τη φέρνουν μπαλαμούτι.

Αρχινάτε και κουνάτε
και ποτέ μη σταματάτε
άιντε με τα ζάρια στο ασπροκούτι
και αρχινάτε το μπαρμπούτι
ΑΓΝΩΣΤΟΥ

Νίκος Ξυλούρης - Ακούς να λένε στα χωριά

Ακούς να λένε στα χωριά οι γέροντες τα βράδια

κάτι μυστήρια πράματα που χτίζουν τα σκοτάδια.

Λένε για της Υπαπαντής το μέγα πανηγύρι

πως το λιβάνι πέτρωνε πριν μπει στο θυμιατήρι.

Λένε πως ψέλναν τα πουλιά στ' αριστερό ψαλτήρι

κι απ' τα πηγάδια φέρνανε κρασί οι καλογήροι.

Λένε για κάτι χαϊμαλιά που παίζαν στο μπαρμπούτι

κι ο γούμενος τα βάφτιζε με αίμα και μπαρούτι.

Λένε πως όποιος τα φορεί φτερά βγάζει στην πλάτη,

γίνεται αλαφροΐσκιωτος ψωμί τρώει κι αλάτι.

Ακούς να λένε στα χωριά πως και η ευχή του πιάνει

γιατί τα βόλια, αίματα είχαν του Μακρυγιάννη.

Λένε πως ο φουστανελάς πληγές είχε σαράντα

γι αυτό κι αλαφροΐσκιωτοι είμαστε λίγοι πάντα.